高等数学第四章---不定积分(4.4有理函数的不定积分2)
&4.4有理函数的不定积分2
篇幅有限制,例题的解答会占大量字符,html限制字符为22000个左右。这里继续探讨上文的有理函数的不定积分。
一、三角函数有理式的不定积分
由 sin x \sin x sinx, cos x \cos x cosx 以及常数经过有限次加、减、乘、除运算得到的函数,称为三角函数有理式。
例如:
- 1 1 + sin x \frac{1}{1 + \sin x} 1+sinx1
- cos x 2 + sin x \frac{\cos x}{2 + \sin x} 2+sinxcosx
- 1 cos x ( 1 + cos x ) \frac{1}{\cos x (1 + \cos x)} cosx(1+cosx)1
- tan 2 x + sec x \tan^2 x + \sec x tan2x+secx
注: 其他三角函数( tan x , cot x , sec x , csc x \tan x, \cot x, \sec x, \csc x tanx,cotx,secx,cscx)本身也是由 sin x , cos x \sin x, \cos x sinx,cosx 通过除法和常数 1 得到的,因此包含它们的有理式也属于三角函数有理式。
- tan x = sin x cos x \tan x = \frac{\sin x}{\cos x} tanx=cosxsinx
- cot x = cos x sin x \cot x = \frac{\cos x}{\sin x} cotx=sinxcosx
- sec x = 1 cos x \sec x = \frac{1}{\cos x} secx=cosx1
- csc x = 1 sin x \csc x = \frac{1}{\sin x} cscx=sinx1
二、三角函数有理式的不定积分计算方法
根据被积函数的具体形式,可以采用不同的技巧。
(一)处理奇次幂情况: ∫ sin n x cos 2 k + 1 x d x \int \sin^n x \cos^{2k+1} x \, dx ∫sinnxcos2k+1xdx 或 ∫ sin 2 k + 1 x cos n x d x \int \sin^{2k+1} x \cos^n x \, dx ∫sin2k+1xcosnxdx
特点:被积函数中 sin x \sin x sinx 或 cos x \cos x cosx 至少有一个是奇数次幂。
方法: 提出一个奇次幂的因子,将其余偶数次幂用平方关系转换,然后凑微分。
-
对于 ∫ sin n x cos 2 k + 1 x d x \int \sin^n x \cos^{2k+1} x \, dx ∫sinnxcos2k+1xdx( cos x \cos x cosx 是奇次幂)
∫ sin n x cos 2 k + 1 x d x = ∫ sin n x cos 2 k x ⋅ cos x d x = ∫ sin n x ( cos 2 x ) k ⋅ cos x d x = ∫ sin n x ( 1 − sin 2 x ) k ⋅ cos x d x = ∫ sin n x ( 1 − sin 2 x ) k d ( sin x ) ( 因为 d ( sin x ) = cos x d x ) \begin{aligned} \int \sin^n x \cos^{2k+1} x \, dx &= \int \sin^n x \cos^{2k} x \cdot \cos x \, dx \\ &= \int \sin^n x (\cos^2 x)^k \cdot \cos x \, dx \\ &= \int \sin^n x (1 - \sin^2 x)^k \cdot \cos x \, dx \\ &= \int \sin^n x (1 - \sin^2 x)^k \, d(\sin x) \quad (\text{因为 } d(\sin x) = \cos x \, dx) \end{aligned} ∫sinnxcos2k+1xdx=∫sinnxcos2kx⋅cosxdx=∫sinnx(cos2x)k⋅cosxdx=∫sinnx(1−sin2x)k⋅cosxdx=∫sinnx(1−sin2x)kd(sinx)(因为 d(sinx)=cosxdx)
令 t = sin x t = \sin x t=sinx,积分变为 ∫ t n ( 1 − t 2 ) k d t \int t^n (1 - t^2)^k \, dt ∫tn(1−t2)kdt。这是一个关于 t t t 的多项式积分,积分后将 t t t 换回 sin x \sin x sinx。 -
对于 ∫ sin 2 k + 1 x cos n x d x \int \sin^{2k+1} x \cos^n x \, dx ∫sin2k+1xcosnxdx( sin x \sin x sinx 是奇次幂)
∫ sin 2 k + 1 x cos n x d x = ∫ sin 2 k x cos n x ⋅ sin x d x = ∫ ( sin 2 x ) k cos n x ⋅ sin x d x = ∫ ( 1 − cos 2 x ) k cos n x ⋅ sin x d x = − ∫ ( 1 − cos 2 x ) k cos n x d ( cos x ) ( 因为 d ( cos x ) = − sin x d x ) \begin{aligned} \int \sin^{2k+1} x \cos^n x \, dx &= \int \sin^{2k} x \cos^n x \cdot \sin x \, dx \\ &= \int (\sin^2 x)^k \cos^n x \cdot \sin x \, dx \\ &= \int (1 - \cos^2 x)^k \cos^n x \cdot \sin x \, dx \\ &= - \int (1 - \cos^2 x)^k \cos^n x \, d(\cos x) \quad (\text{因为 } d(\cos x) = -\sin x \, dx) \end{aligned} ∫sin2k+1xcosnxdx=∫sin2kxcosnx⋅sinxdx=∫(sin2x)kcosnx⋅sinxdx=∫(1−cos2x)kcosnx⋅sinxdx=−∫(1−cos2x)kcosnxd(cosx)(因为 d(cosx)=−sinxdx)
令 t = cos x t = \cos x t=cosx,积分变为 − ∫ ( 1 − t 2 ) k t n d t -\int (1 - t^2)^k t^n \, dt −∫(1−t2)ktndt。积分后将 t t t 换回 cos x \cos x cosx。
例 1: 计算 ∫ sin 4 x cos 3 x d x \int \sin^4 x \cos^3 x \, dx ∫sin4xcos3xdx
解: ( cos x \cos x cosx 是奇次幂)
∫ sin 4 x cos 3 x d x = ∫ sin 4 x cos 2 x ⋅ cos x d x = ∫ sin 4 x ( 1 − sin 2 x ) cos x d x = ∫ sin 4 x ( 1 − sin 2 x ) d ( sin x ) → 令 t = sin x ∫ t 4 ( 1 − t 2 ) d t = ∫ ( t 4 − t 6 ) d t = 1 5 t 5 − 1 7 t 7 + C = 1 5 sin 5 x − 1 7 sin 7 x + C \begin{aligned} \int \sin^4 x \cos^3 x \, dx &= \int \sin^4 x \cos^2 x \cdot \cos x \, dx \\ &= \int \sin^4 x (1 - \sin^2 x) \cos x \, dx \\ &= \int \sin^4 x (1 - \sin^2 x) \, d(\sin x) \\ &\xrightarrow{\text{令 } t = \sin x} \int t^4 (1 - t^2) \, dt \\ &= \int (t^4 - t^6) \, dt \\ &= \frac{1}{5}t^5 - \frac{1}{7}t^7 + C \\ &= \frac{1}{5}\sin^5 x - \frac{1}{7}\sin^7 x + C \end{aligned} ∫sin4xcos3xdx=∫sin4xcos2x⋅cosxdx=∫sin4x(1−sin2x)cosxdx=∫sin4x(1−sin2x)d(sinx)令 t=sinx∫t4(1−t2)dt=∫(t4−t6)dt=51t5−71t7+C=51sin5x−71sin7x+C
例 2: 计算 ∫ sin 5 x cos 6 x d x \int \sin^5 x \cos^6 x \, dx ∫sin5xcos6xdx
解: ( sin x \sin x sinx 是奇次幂)
∫ sin 5 x cos 6 x d x = ∫ sin 4 x cos 6 x ⋅ sin x d x = ∫ ( sin 2 x ) 2 cos 6 x ⋅ sin x d x = ∫ ( 1 − cos 2 x ) 2 cos 6 x ⋅ sin x d x = − ∫ ( 1 − cos 2 x ) 2 cos 6 x d ( cos x ) → 令 t = cos x − ∫ ( 1 − t 2 ) 2 t 6 d t = − ∫ ( 1 − 2 t 2 + t 4 ) t 6 d t = − ∫ ( t 6 − 2 t 8 + t 10 ) d t = − ( t 7 7 − 2 t 9 9 + t 11 11 ) + C = − 1 7 t 7 + 2 9 t 9 − 1 11 t 11 + C = − 1 7 cos 7 x + 2 9 cos 9 x − 1 11 cos 11 x + C \begin{aligned} \int \sin^5 x \cos^6 x \, dx &= \int \sin^4 x \cos^6 x \cdot \sin x \, dx \\ &= \int (\sin^2 x)^2 \cos^6 x \cdot \sin x \, dx \\ &= \int (1 - \cos^2 x)^2 \cos^6 x \cdot \sin x \, dx \\ &= - \int (1 - \cos^2 x)^2 \cos^6 x \, d(\cos x) \\ &\xrightarrow{\text{令 } t = \cos x} - \int (1 - t^2)^2 t^6 \, dt \\ &= - \int (1 - 2t^2 + t^4) t^6 \, dt \\ &= - \int (t^6 - 2t^8 + t^{10}) \, dt \\ &= - \left( \frac{t^7}{7} - \frac{2t^9}{9} + \frac{t^{11}}{11} \right) + C \\ &= -\frac{1}{7}t^7 + \frac{2}{9}t^9 - \frac{1}{11}t^{11} + C \\ &= -\frac{1}{7}\cos^7 x + \frac{2}{9}\cos^9 x - \frac{1}{11}\cos^{11} x + C \end{aligned} ∫sin5xcos6xdx=∫sin4xcos6x⋅sinxdx=∫(sin2x)2cos6x⋅sinxdx=∫(1−cos2x)2cos6x⋅sinxdx=−∫(1−cos2x)2cos6xd(cosx)令 t=cosx−∫(1−t2)2t6dt=−∫(1−2t2+t4)t6dt=−∫(t6−2t8+t10)dt=−(7t7−92t9+11t11)+C=−71t7+92t9−111t11+C=−71cos7x+92cos9x−111cos11x+C
(二)处理偶次幂情况: ∫ sin 2 n x cos 2 k x d x \int \sin^{2n} x \cos^{2k} x \, dx ∫sin2nxcos2kxdx
特点:被积函数中 sin x \sin x sinx 和 cos x \cos x cosx 都是偶数次幂。
方法: 利用降幂公式(或称半角公式)将幂次降低,转化为关于倍角(如 2 x , 4 x , … 2x, 4x, \dots 2x,4x,…)的三角函数积分。
- sin 2 x = 1 − cos 2 x 2 \sin^2 x = \frac{1 - \cos 2x}{2} sin2x=21−cos2x
- cos 2 x = 1 + cos 2 x 2 \cos^2 x = \frac{1 + \cos 2x}{2} cos2x=21+cos2x
- sin x cos x = 1 2 sin 2 x \sin x \cos x = \frac{1}{2} \sin 2x sinxcosx=21sin2x (有时也用)
例 3: 计算 ∫ sin 2 x cos 2 x d x \int \sin^2 x \cos^2 x \, dx ∫sin2xcos2xdx
解:
方法一:使用 sin x cos x = 1 2 sin 2 x \sin x \cos x = \frac{1}{2} \sin 2x sinxcosx=21sin2x
∫ sin 2 x cos 2 x d x = ∫ ( sin x cos x ) 2 d x = ∫ ( 1 2 sin 2 x ) 2 d x = 1 4 ∫ sin 2 ( 2 x ) d x = 1 4 ∫ 1 − cos ( 4 x ) 2 d x ( 降幂公式,注意角度变为 4 x ) = 1 8 ∫ ( 1 − cos 4 x ) d x = 1 8 ( ∫ 1 d x − ∫ cos 4 x d x ) = 1 8 ( x − 1 4 ∫ cos 4 x d ( 4 x ) ) = 1 8 ( x − 1 4 sin 4 x ) + C = x 8 − sin 4 x 32 + C \begin{aligned} \int \sin^2 x \cos^2 x \, dx &= \int (\sin x \cos x)^2 \, dx \\ &= \int \left(\frac{1}{2} \sin 2x\right)^2 \, dx \\ &= \frac{1}{4} \int \sin^2 (2x) \, dx \\ &= \frac{1}{4} \int \frac{1 - \cos(4x)}{2} \, dx \quad (\text{降幂公式,注意角度变为 } 4x) \\ &= \frac{1}{8} \int (1 - \cos 4x) \, dx \\ &= \frac{1}{8} \left( \int 1 \, dx - \int \cos 4x \, dx \right) \\ &= \frac{1}{8} \left( x - \frac{1}{4} \int \cos 4x \, d(4x) \right) \\ &= \frac{1}{8} \left( x - \frac{1}{4} \sin 4x \right) + C \\ &= \frac{x}{8} - \frac{\sin 4x}{32} + C \end{aligned} ∫sin2xcos2xdx=∫(sinxcosx)2dx=∫(21sin2x)2dx=41∫sin2(2x)dx=41∫21−cos(4x)dx(降幂公式,注意角度变为 4x)=81∫(1−cos4x)dx=81(∫1dx−∫cos4xdx)=81(x−41∫cos4xd(4x))=81(x−41sin4x)+C=8x−32sin4x+C
方法二:直接用降幂公式(如原笔记)
∫ sin 2 x cos 2 x d x = ∫ ( 1 − cos 2 x 2 ) ( 1 + cos 2 x 2 ) d x = 1 4 ∫ ( 1 − cos 2 ( 2 x ) ) d x = 1 4 ∫ sin 2 ( 2 x ) d x = 1 4 ∫ 1 − cos ( 4 x ) 2 d x = 1 8 ∫ ( 1 − cos 4 x ) d x = 1 8 ( x − 1 4 sin 4 x ) + C = x 8 − sin 4 x 32 + C \begin{aligned} \int \sin^2 x \cos^2 x \, dx &= \int \left(\frac{1 - \cos 2x}{2}\right) \left(\frac{1 + \cos 2x}{2}\right) \, dx \\ &= \frac{1}{4} \int (1 - \cos^2 (2x)) \, dx \\ &= \frac{1}{4} \int \sin^2 (2x) \, dx \\ &= \frac{1}{4} \int \frac{1 - \cos(4x)}{2} \, dx \\ &= \frac{1}{8} \int (1 - \cos 4x) \, dx \\ &= \frac{1}{8} (x - \frac{1}{4}\sin 4x) + C \\ &= \frac{x}{8} - \frac{\sin 4x}{32} + C \end{aligned} ∫sin2xcos2xdx=∫(21−cos2x)(21+cos2x)dx=41∫(1−cos2(2x))dx=41∫sin2(2x)dx=41∫21−cos(4x)dx=81∫(1−cos4x)dx=81(x−41sin4x)+C=8x−32sin4x+C
(三)处理正切、正割特定次幂情况: ∫ sec n x tan 2 k + 1 x d x \int \sec^n x \tan^{2k+1} x \, dx ∫secnxtan2k+1xdx 或 ∫ sec 2 k x tan n x d x \int \sec^{2k} x \tan^n x \, dx ∫sec2kxtannxdx
特点: tan x \tan x tanx 是奇次幂 或 sec x \sec x secx 是偶数次幂。
方法: 利用 1 + tan 2 x = sec 2 x 1 + \tan^2 x = \sec^2 x 1+tan2x=sec2x 以及 sec x \sec x secx 和 tan x \tan x tanx 的微分关系 d ( sec x ) = sec x tan x d x d(\sec x) = \sec x \tan x \, dx d(secx)=secxtanxdx 和 d ( tan x ) = sec 2 x d x d(\tan x) = \sec^2 x \, dx d(tanx)=sec2xdx。
-
对于 ∫ sec n x tan 2 k + 1 x d x \int \sec^n x \tan^{2k+1} x \, dx ∫secnxtan2k+1xdx ( tan x \tan x tanx 是奇次幂)
提出一个 sec x tan x \sec x \tan x secxtanx 因子凑 d ( sec x ) d(\sec x) d(secx),将其余 tan 2 x \tan^2 x tan2x 换成 sec 2 x − 1 \sec^2 x - 1 sec2x−1。
∫ sec n x tan 2 k + 1 x d x = ∫ sec n − 1 x tan 2 k x ⋅ ( sec x tan x ) d x = ∫ sec n − 1 x ( tan 2 x ) k ⋅ ( sec x tan x ) d x = ∫ sec n − 1 x ( sec 2 x − 1 ) k d ( sec x ) ( 因为 d ( sec x ) = sec x tan x d x ) \begin{aligned} \int \sec^n x \tan^{2k+1} x \, dx &= \int \sec^{n-1} x \tan^{2k} x \cdot (\sec x \tan x) \, dx \\ &= \int \sec^{n-1} x (\tan^2 x)^k \cdot (\sec x \tan x) \, dx \\ &= \int \sec^{n-1} x (\sec^2 x - 1)^k \, d(\sec x) \quad (\text{因为 } d(\sec x) = \sec x \tan x \, dx) \end{aligned} ∫secnxtan2k+1xdx=∫secn−1xtan2kx⋅(secxtanx)dx=∫secn−1x(tan2x)k⋅(secxtanx)dx=∫secn−1x(sec2x−1)kd(secx)(因为 d(secx)=secxtanxdx)
令 t = sec x t = \sec x t=secx,积分变为 ∫ t n − 1 ( t 2 − 1 ) k d t \int t^{n-1} (t^2 - 1)^k \, dt ∫tn−1(t2−1)kdt。 -
对于 ∫ sec 2 k x tan n x d x \int \sec^{2k} x \tan^n x \, dx ∫sec2kxtannxdx ( sec x \sec x secx 是偶数次幂, k ≥ 1 k \ge 1 k≥1)
提出一个 sec 2 x \sec^2 x sec2x 因子凑 d ( tan x ) d(\tan x) d(tanx),将其余 sec 2 x \sec^2 x sec2x 换成 1 + tan 2 x 1 + \tan^2 x 1+tan2x。
∫ sec 2 k x tan n x d x = ∫ sec 2 k − 2 x tan n x ⋅ sec 2 x d x = ∫ ( sec 2 x ) k − 1 tan n x ⋅ sec 2 x d x = ∫ ( 1 + tan 2 x ) k − 1 tan n x d ( tan x ) ( 因为 d ( tan x ) = sec 2 x d x ) \begin{aligned} \int \sec^{2k} x \tan^n x \, dx &= \int \sec^{2k-2} x \tan^n x \cdot \sec^2 x \, dx \\ &= \int (\sec^2 x)^{k-1} \tan^n x \cdot \sec^2 x \, dx \\ &= \int (1 + \tan^2 x)^{k-1} \tan^n x \, d(\tan x) \quad (\text{因为 } d(\tan x) = \sec^2 x \, dx) \end{aligned} ∫sec2kxtannxdx=∫sec2k−2xtannx⋅sec2xdx=∫(sec2x)k−1tannx⋅sec2xdx=∫(1+tan2x)k−1tannxd(tanx)(因为 d(tanx)=sec2xdx)
令 t = tan x t = \tan x t=tanx,积分变为 ∫ ( 1 + t 2 ) k − 1 t n d t \int (1 + t^2)^{k-1} t^n \, dt ∫(1+t2)k−1tndt。
例 4: 计算 ∫ tan 3 x sec x d x \int \tan^3 x \sec x \, dx ∫tan3xsecxdx
解: ( tan x \tan x tanx 是奇次幂)
∫ tan 3 x sec x d x = ∫ tan 2 x ⋅ ( sec x tan x ) d x = ∫ ( sec 2 x − 1 ) d ( sec x ) → 令 t = sec x ∫ ( t 2 − 1 ) d t = 1 3 t 3 − t + C = 1 3 sec 3 x − sec x + C \begin{aligned} \int \tan^3 x \sec x \, dx &= \int \tan^2 x \cdot (\sec x \tan x) \, dx \\ &= \int (\sec^2 x - 1) \, d(\sec x) \\ &\xrightarrow{\text{令 } t = \sec x} \int (t^2 - 1) \, dt \\ &= \frac{1}{3}t^3 - t + C \\ &= \frac{1}{3}\sec^3 x - \sec x + C \end{aligned} ∫tan3xsecxdx=∫tan2x⋅(secxtanx)dx=∫(sec2x−1)d(secx)令 t=secx∫(t2−1)dt=31t3−t+C=31sec3x−secx+C
例 5: 计算 ∫ sec 6 x d x \int \sec^6 x \, dx ∫sec6xdx
解: ( sec x \sec x secx 是偶数次幂, tan n x \tan^n x tannx 中 n = 0 n=0 n=0)
∫ sec 6 x d x = ∫ sec 4 x ⋅ sec 2 x d x = ∫ ( sec 2 x ) 2 ⋅ sec 2 x d x = ∫ ( 1 + tan 2 x ) 2 d ( tan x ) → 令 t = tan x ∫ ( 1 + t 2 ) 2 d t = ∫ ( 1 + 2 t 2 + t 4 ) d t = t + 2 3 t 3 + 1 5 t 5 + C = tan x + 2 3 tan 3 x + 1 5 tan 5 x + C \begin{aligned} \int \sec^6 x \, dx &= \int \sec^4 x \cdot \sec^2 x \, dx \\ &= \int (\sec^2 x)^2 \cdot \sec^2 x \, dx \\ &= \int (1 + \tan^2 x)^2 \, d(\tan x) \\ &\xrightarrow{\text{令 } t = \tan x} \int (1 + t^2)^2 \, dt \\ &= \int (1 + 2t^2 + t^4) \, dt \\ &= t + \frac{2}{3}t^3 + \frac{1}{5}t^5 + C \\ &= \tan x + \frac{2}{3}\tan^3 x + \frac{1}{5}\tan^5 x + C \end{aligned} ∫sec6xdx=∫sec4x⋅sec2xdx=∫(sec2x)2⋅sec2xdx=∫(1+tan2x)2d(tanx)令 t=tanx∫(1+t2)2dt=∫(1+2t2+t4)dt=t+32t3+51t5+C=tanx+32tan3x+51tan5x+C
(四)处理不同频率乘积: ∫ sin ( A x ) cos ( B x ) d x \int \sin(Ax) \cos(Bx) \, dx ∫sin(Ax)cos(Bx)dx, ∫ sin ( A x ) sin ( B x ) d x \int \sin(Ax) \sin(Bx) \, dx ∫sin(Ax)sin(Bx)dx, ∫ cos ( A x ) cos ( B x ) d x \int \cos(Ax) \cos(Bx) \, dx ∫cos(Ax)cos(Bx)dx
方法: 利用积化和差公式将乘积转化为和差,然后分别积分。
- cos ( A x ) cos ( B x ) = 1 2 [ cos ( ( A − B ) x ) + cos ( ( A + B ) x ) ] \cos(Ax) \cos(Bx) = \frac{1}{2}[\cos((A - B)x) + \cos((A + B)x)] cos(Ax)cos(Bx)=21[cos((A−B)x)+cos((A+B)x)]
- sin ( A x ) sin ( B x ) = 1 2 [ cos ( ( A − B ) x ) − cos ( ( A + B ) x ) ] \sin(Ax) \sin(Bx) = \frac{1}{2}[\cos((A - B)x) - \cos((A + B)x)] sin(Ax)sin(Bx)=21[cos((A−B)x)−cos((A+B)x)]
- sin ( A x ) cos ( B x ) = 1 2 [ sin ( ( A + B ) x ) + sin ( ( A − B ) x ) ] \sin(Ax) \cos(Bx) = \frac{1}{2}[\sin((A + B)x) + \sin((A - B)x)] sin(Ax)cos(Bx)=21[sin((A+B)x)+sin((A−B)x)]
- cos ( A x ) sin ( B x ) = 1 2 [ sin ( ( A + B ) x ) − sin ( ( A − B ) x ) ] \cos(Ax) \sin(Bx) = \frac{1}{2}[\sin((A + B)x) - \sin((A - B)x)] cos(Ax)sin(Bx)=21[sin((A+B)x)−sin((A−B)x)]
例 6: 计算 ∫ cos ( 3 x ) cos ( 2 x ) d x \int \cos(3x) \cos(2x) \, dx ∫cos(3x)cos(2x)dx
解: ( A = 3 , B = 2 A=3, B=2 A=3,B=2)
∫ cos ( 3 x ) cos ( 2 x ) d x = ∫ 1 2 [ cos ( ( 3 − 2 ) x ) + cos ( ( 3 + 2 ) x ) ] d x = 1 2 ∫ ( cos x + cos 5 x ) d x = 1 2 ( ∫ cos x d x + ∫ cos 5 x d x ) = 1 2 ( sin x + 1 5 ∫ cos 5 x d ( 5 x ) ) = 1 2 ( sin x + 1 5 sin 5 x ) + C = 1 2 sin x + 1 10 sin 5 x + C \begin{aligned} \int \cos(3x) \cos(2x) \, dx &= \int \frac{1}{2}[\cos((3 - 2)x) + \cos((3 + 2)x)] \, dx \\ &= \frac{1}{2} \int (\cos x + \cos 5x) \, dx \\ &= \frac{1}{2} \left( \int \cos x \, dx + \int \cos 5x \, dx \right) \\ &= \frac{1}{2} \left( \sin x + \frac{1}{5} \int \cos 5x \, d(5x) \right) \\ &= \frac{1}{2} \left( \sin x + \frac{1}{5} \sin 5x \right) + C \\ &= \frac{1}{2}\sin x + \frac{1}{10}\sin 5x + C \end{aligned} ∫cos(3x)cos(2x)dx=∫21[cos((3−2)x)+cos((3+2)x)]dx=21∫(cosx+cos5x)dx=21(∫cosxdx+∫cos5xdx)=21(sinx+51∫cos5xd(5x))=21(sinx+51sin5x)+C=21sinx+101sin5x+C
(五)一般情况:万能代换
对于任何三角函数有理式 R ( sin x , cos x ) R(\sin x, \cos x) R(sinx,cosx) 的不定积分 ∫ R ( sin x , cos x ) d x \int R(\sin x, \cos x) \, dx ∫R(sinx,cosx)dx,都可以通过万能代换(Universal Trigonometric Substitution) 转化为有理函数 r ( t ) r(t) r(t) 的积分 ∫ r ( t ) d t \int r(t) \, dt ∫r(t)dt。
代换关系:
令 t = tan ( x 2 ) t = \tan\left(\frac{x}{2}\right) t=tan(2x)。则:
- x = 2 arctan t x = 2 \arctan t x=2arctant
- d x = 2 1 + t 2 d t dx = \frac{2}{1 + t^2} \, dt dx=1+t22dt
- sin x = 2 t 1 + t 2 \sin x = \frac{2t}{1 + t^2} sinx=1+t22t
- cos x = 1 − t 2 1 + t 2 \cos x = \frac{1 - t^2}{1 + t^2} cosx=1+t21−t2
- tan x = 2 t 1 − t 2 \tan x = \frac{2t}{1 - t^2} tanx=1−t22t
将 sin x \sin x sinx, cos x \cos x cosx, d x dx dx 全部用 t t t 的表达式代入原积分,即可得到关于 t t t 的有理函数积分。然后使用上一讲的有理函数积分方法(部分分式分解)计算,最后将 t t t 替换回 tan ( x / 2 ) \tan(x/2) tan(x/2)。
优点: 理论上可以解决所有三角函数有理式的积分。
缺点: 计算量通常较大,得到的关于 t t t 的有理函数可能很复杂。优先考虑前面几种特殊方法,只有在它们不适用时才考虑万能代换。
例 7: 计算 ∫ 1 1 + cos x d x \int \frac{1}{1 + \cos x} \, dx ∫1+cosx1dx
解: (方法一:万能代换)
令 t = tan ( x / 2 ) t = \tan(x/2) t=tan(x/2)。
∫ 1 1 + cos x d x = ∫ 1 1 + 1 − t 2 1 + t 2 ⋅ ( 2 1 + t 2 d t ) = ∫ 1 ( 1 + t 2 ) + ( 1 − t 2 ) 1 + t 2 ⋅ 2 1 + t 2 d t = ∫ 1 2 1 + t 2 ⋅ 2 1 + t 2 d t = ∫ 1 + t 2 2 ⋅ 2 1 + t 2 d t = ∫ 1 d t = t + C = tan ( x 2 ) + C \begin{aligned} \int \frac{1}{1 + \cos x} \, dx &= \int \frac{1}{1 + \frac{1 - t^2}{1 + t^2}} \cdot \left(\frac{2}{1 + t^2} \, dt\right) \\ &= \int \frac{1}{\frac{(1 + t^2) + (1 - t^2)}{1 + t^2}} \cdot \frac{2}{1 + t^2} \, dt \\ &= \int \frac{1}{\frac{2}{1 + t^2}} \cdot \frac{2}{1 + t^2} \, dt \\ &= \int \frac{1 + t^2}{2} \cdot \frac{2}{1 + t^2} \, dt \\ &= \int 1 \, dt \\ &= t + C \\ &= \tan\left(\frac{x}{2}\right) + C \end{aligned} ∫1+cosx1dx=∫1+1+t21−t21⋅(1+t22dt)=∫1+t2(1+t2)+(1−t2)1⋅1+t22dt=∫1+t221⋅1+t22dt=∫21+t2⋅1+t22dt=∫1dt=t+C=tan(2x)+C
解: (方法二:利用半角公式,更简单)
∫ 1 1 + cos x d x = ∫ 1 2 cos 2 ( x 2 ) d x ( 因为 1 + cos x = 2 cos 2 ( x / 2 ) ) = 1 2 ∫ sec 2 ( x 2 ) d x = ∫ sec 2 ( x 2 ) d ( x 2 ) ( 因为 d ( x / 2 ) = 1 2 d x ) = tan ( x 2 ) + C \begin{aligned} \int \frac{1}{1 + \cos x} \, dx &= \int \frac{1}{2 \cos^2\left(\frac{x}{2}\right)} \, dx \quad (\text{因为 } 1 + \cos x = 2 \cos^2(x/2)) \\ &= \frac{1}{2} \int \sec^2\left(\frac{x}{2}\right) \, dx \\ &= \int \sec^2\left(\frac{x}{2}\right) \, d\left(\frac{x}{2}\right) \quad (\text{因为 } d(x/2) = \frac{1}{2} dx) \\ &= \tan\left(\frac{x}{2}\right) + C \end{aligned} ∫1+cosx1dx=∫2cos2(2x)1dx(因为 1+cosx=2cos2(x/2))=21∫sec2(2x)dx=∫sec2(2x)d(2x)(因为 d(x/2)=21dx)=tan(2x)+C
(注: 这个例子说明,即使万能代换可行,也应优先寻找更简洁的方法。**)
例 8: 计算 ∫ 1 + sin x sin x ( 1 + cos x ) d x \int \frac{1 + \sin x}{\sin x (1 + \cos x)} \, dx ∫sinx(1+cosx)1+sinxdx
解: (这种复杂形式通常需要万能代换)
令 t = tan ( x / 2 ) t = \tan(x/2) t=tan(x/2)。代入 sin x = 2 t 1 + t 2 \sin x = \frac{2t}{1+t^2} sinx=1+t22t, cos x = 1 − t 2 1 + t 2 \cos x = \frac{1-t^2}{1+t^2} cosx=1+t21−t2, d x = 2 1 + t 2 d t dx = \frac{2}{1+t^2} dt dx=1+t22dt。
分子部分: 1 + sin x = 1 + 2 t 1 + t 2 = 1 + t 2 + 2 t 1 + t 2 = ( 1 + t ) 2 1 + t 2 分母的第一个因子: sin x = 2 t 1 + t 2 分母的第二个因子: 1 + cos x = 1 + 1 − t 2 1 + t 2 = 1 + t 2 + 1 − t 2 1 + t 2 = 2 1 + t 2 没有dx的被积函数: ( 1 + t ) 2 1 + t 2 2 t 1 + t 2 ⋅ 2 1 + t 2 = ( 1 + t ) 2 1 + t 2 ⋅ ( 1 + t 2 ) 2 4 t = ( 1 + t ) 2 ( 1 + t 2 ) 4 t \begin{aligned} \text{分子部分: } & 1 + \sin x = 1 + \frac{2t}{1+t^2} = \frac{1+t^2+2t}{1+t^2} = \frac{(1+t)^2}{1+t^2} \\ \text{分母的第一个因子: } & \sin x = \frac{2t}{1+t^2} \\ \text{分母的第二个因子: } & 1 + \cos x = 1 + \frac{1-t^2}{1+t^2} = \frac{1+t^2+1-t^2}{1+t^2} = \frac{2}{1+t^2} \\ \text{没有dx的被积函数: } & \frac{\frac{(1+t)^2}{1+t^2}}{\frac{2t}{1+t^2} \cdot \frac{2}{1+t^2}} = \frac{(1+t)^2}{1+t^2} \cdot \frac{(1+t^2)^2}{4t} = \frac{(1+t)^2 (1+t^2)}{4t} \end{aligned} 分子部分: 分母的第一个因子: 分母的第二个因子: 没有dx的被积函数: 1+sinx=1+1+t22t=1+t21+t2+2t=1+t2(1+t)2sinx=1+t22t1+cosx=1+1+t21−t2=1+t21+t2+1−t2=1+t221+t22t⋅1+t221+t2(1+t)2=1+t2(1+t)2⋅4t(1+t2)2=4t(1+t)2(1+t2)
现在进行积分:
∫ 1 + sin x sin x ( 1 + cos x ) d x = ∫ ( ( 1 + t ) 2 ( 1 + t 2 ) 4 t ) ⋅ ( 2 1 + t 2 d t ) = ∫ ( 1 + t ) 2 ⋅ 2 4 t d t = 1 2 ∫ ( 1 + t ) 2 t d t = 1 2 ∫ 1 + 2 t + t 2 t d t = 1 2 ∫ ( 1 t + 2 + t ) d t = 1 2 ( ln ∣ t ∣ + 2 t + t 2 2 ) + C = 1 2 ln ∣ t ∣ + t + 1 4 t 2 + C = 1 2 ln ∣ tan x 2 ∣ + tan x 2 + 1 4 tan 2 x 2 + C \begin{aligned} \int \frac{1 + \sin x}{\sin x (1 + \cos x)} \, dx &= \int \left( \frac{(1+t)^2 (1+t^2)}{4t} \right) \cdot \left( \frac{2}{1+t^2} \, dt \right) \\ &= \int \frac{(1+t)^2 \cdot 2}{4t} \, dt \\ &= \frac{1}{2} \int \frac{(1+t)^2}{t} \, dt \\ &= \frac{1}{2} \int \frac{1 + 2t + t^2}{t} \, dt \\ &= \frac{1}{2} \int \left( \frac{1}{t} + 2 + t \right) \, dt \\ &= \frac{1}{2} \left( \ln|t| + 2t + \frac{t^2}{2} \right) + C \\ &= \frac{1}{2}\ln|t| + t + \frac{1}{4}t^2 + C \\ &= \frac{1}{2}\ln\left|\tan\frac{x}{2}\right| + \tan\frac{x}{2} + \frac{1}{4}\tan^2\frac{x}{2} + C \end{aligned} ∫sinx(1+cosx)1+sinxdx=∫(4t(1+t)2(1+t2))⋅(1+t22dt)=∫4t(1+t)2⋅2dt=21∫t(1+t)2dt=21∫t1+2t+t2dt=21∫(t1+2+t)dt=21(ln∣t∣+2t+2t2)+C=21ln∣t∣+t+41t2+C=21ln tan2x +tan2x+41tan22x+C